Zorgverlening van de toekomst zet levensdoelen van patiënt centraal
Een naderende golf van complexe, langdurige zorgbehoeften, door onder meer psychische en sociale kwetsbaarheid en ouderdom, dreigt onze eerstelijnszorg te overspoelen. Daarom is het hoog tijd dat we een andere aanpak hanteren. Meer samenwerking tussen zorgverleners, vertrekkende vanuit de levensdoelen van de patiënt: daarvoor staat het innovatieve concept doelgerichte zorg. Onderzoekers van de Arteveldehogeschool sloegen de handen in elkaar met partners uit de zorgsector in een explorerend, praktijkgericht project.
Patricia De Vriendt is professor in de gerontologie, de studie van het ouder worden. Als onderzoeker en lesgever aan Arteveldehogeschool legt ze zich toe op eerstelijnszorg: zorgverleners waar je zonder doorverwijzing heen kan, zoals de huisarts, thuisverpleegkundige, ergotherapeut, psycholoog, sociaal werker of gezinshulp. Ze onderzoekt hoe de principes van doelgerichte zorg geïmplementeerd kunnen worden.
“Bij doelgerichte zorg staan de levensdoelen van de patiënt of cliënt centraal”, legt Patricia uit. “Wat wil deze persoon (nog)? Wat vindt die belangrijk? Wat maakt het leven voor hem of haar de moeite waard? Daarop wordt het zorg- of begeleidingstraject afgestemd.”
Nauwe samenwerking met de zorgsector
Om de implementatie van doelgerichte zorg te onderzoeken, lanceerde Patricia een oproep naar het werkveld: een vraag naar ideeën om samen rond te werken. “We hebben veel reacties ontvangen, die we allemaal hebben gescreend. Uiteindelijk kozen we voor het voorstel dat het best bij onze expertise en interesse aansloot en dat kwam van Jo.”
Jo Craeymeersch is stafmedewerker bij Eerstelijnszone Midden West-Vlaanderen, die zorgverleners ondersteunt en streeft naar meer samenwerking in een versnipperde sector.
De implementatie van doelgerichte zorg kost eerst tijd en middelen, maar rendeert daarna. Patiënten worden beter geholpen en ons zorgsysteem wordt minder belast.”
“Ook wij waren al met doelgerichte zorg bezig”, vertelt Jo. “We hadden een project bedacht waarin we samen met een groep zorgverleners zouden exploreren wat doelgerichte zorg betekent en wat de valkuilen en opportuniteiten zijn. We wilden graag academische begeleiding, maar we hadden nog geen partner op het oog. De oproep van Patricia was bleek een perfecte match met ons idee!”
Jo en Patricia sloegen de handen in elkaar en Expeditie Doelgerichte Zorg was geboren. “Het klikte meteen”, zegt Patricia. “Eerst hebben we het project samen verder uitgedacht. Dan hebben we nog extra partners aan boord gehaald, zoals de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten. Daarna konden we echt starten.”
Lerende netwerken en toolkit
Ze zetten lerende netwerken op waarin professionals uit verschillende sectoren van de eerste lijn samenkwamen. “Dat was echt interactief”, vertelt Patricia.
“Denk dus niet aan formele lessen of handboeken. Nee, we brachten zorgverleners samen om van gedachten te wisselen, casussen aan elkaar voor te leggen, te reflecteren over hun manier van werken … Allemaal onder begeleiding van professionele coaches Johanna Descamps en Christel Geerts. Ook reikten we tools aan die de deelnemers konden uitproberen. En collega-onderzoekers Hanne Bossuyt, Lotte Vanneste en Marilyn Veraart waren steeds aanwezig om te observeren.”
De principes van doelgerichte zorg sluiten nauw aan bij de ingesteldheid en authentieke motivatie van veel zorgverleners.”
Een belangrijk doel van de netwerken was om van de deelnemers ‘ambassadeurs’ te maken die in hun eigen organisatie doelgerichte zorg mee konden implementeren. “Een uitdagende taak,” zegt Jo. “Want een organisatie moet echt open staan voor verandering en er de ruimte voor hebben. Dat liep soms mis. Maar gelukkig ging het vaak ook heel goed.” Voor organisaties die geprikkeld zijn door het concept van doelgerichte zorg werd bovendien een toolkit ontwikkeld op basis van de observaties van de onderzoekers. Patricia licht toe: “We werkten een gids uit over de implementatie van doelgerichte zorg en welke stappen je daarvoor kan zetten, een ‘roadmap’ zeg maar. Al het materiaal is gratis beschikbaar op onze website.”
Vruchtbare samenwerking
Voor Eerstelijnszorg Midden West-Vlaanderen was de expertise van Arteveldehogeschool onmisbaar, vertelt Jo. “De onderzoekers hielpen ons om het project en de bijbehorende leerdoelen helder op papier te zetten en in stappen op te delen. Ook de methodologische onderbouw, academische ondersteuning en coachingcapaciteit waren van grote waarde.”
“Voor ons als onderzoekers was het dan weer fantastisch om in het werkveld bij te leren”, vult Patricia aan. “Zeker omdat de partners van bij de start betrokken waren. Intussen hebben we zelfs een academische werkplaats opgericht waar mensen uit onderzoek, onderwijs en het werkveld van bij de ideeënfase samenzitten en samen projecten opstarten.” En liefst krijgt Patricia binnenkort nog een extra gesprekspartner mee aan tafel: de patiënt zelf. “Patient Engagement is uitdagend, maar zo belangrijk!”
Een nieuwe toekomst voor zorgverlening
Of onze zorg drastisch gaat veranderen? “Dat moet wel”, aldus Jo. “We weten dat er een tsunami aan chronische zorgproblematieken op ons afkomt. Dat vergt een andere aanpak, met veel meer samenwerking.” Patricia meent dat er een paradigmashift komt: “De aandacht voor doelgerichte zorg heeft een enorme vlucht genomen. Het concept slaat aan. Het is niet alleen nuttig, maar sluit ook nauw aan bij de ingesteldheid en authentieke motivatie van veel zorgverleners. Bovendien volgt de politiek. Zo besliste de Vlaamse regering dat iedereen op termijn doelgerichte zorg moet toepassen, en maakte ze financiële middelen vrij. Daarmee wordt gewerkt aan een digitaal zorg- en ondersteuningsplan dat doelgerichte zorg moet faciliteren.”
“Die initiële investering is nodig,” legt Jo uit, “Want de implementatie van doelgerichte zorg kost tijd en middelen – niet alleen financiering, maar ook alternatieve maatregelen, incentives voor samenwerking… En dat past moeilijk in ons huidige prestatiesysteem. Maar weet dat het rendement volgt. Patiënten met complexe problematieken zullen zo de zorgsector minder belasten, omdat ze betere hulp krijgen en meer therapietrouw worden.” Patricia sluit zich daarbij aan: “We mogen dan nog heel wat werk voor de boeg hebben, doelgerichte zorg is zeker de toekomst!”
Meer weten?
Kennis delen
Onderzoekers die ook les geven, praten met hun studenten meteen over hun ervaringen. Dat is een grote meerwaarde. Uit onderzoek halen de verschillende partijen voordeel: de bedrijven die op de eerste lijn staan tijdens het onderzoek, de hele sector, de studenten die de informatie uit eerste hand krijgen en de studenten die in latere jaren volgen en de cases in hun curriculum krijgen.
Nog spraakmakers?
Smaakt dit interview naar meer? Is je honger naar kennis niet te stillen? Wil je weten hoe andere onderzoekers en bedrijven hebben samengewerkt om innovatieve ideeën om te zetten naar impactvolle projecten?
IMPACT Welzijn & Zorg
Met deze uitgave willen de Vlaamse hogescholen graag een aantal projecten in de kijker zetten. Zo kom je het wat en hoe te weten, en ontdek je de impact van ons innoverend hoger onderwijs. Het is de bedoeling jou als lezer, te inspireren en te laten nadenken over hoe een hogeschool jouw organisatie of onderneming kan helpen om de volgende stap te nemen in jouw innovatieproces.
