Hoe voedingsbedrijven in de toekomst zélf listeria kunnen opsporen
Omdat voedingsbedrijven blijven kampen met de ziekteverwekkende Listeria-bacterie, sloegen UGent-onderzoeksgroep VEG-i-TEC en het bio-informatica kenniscentrum (BiKC) van Howest de handen in elkaar, om na te gaan waar Listeria monocytogenes zich concreet ophoudt in de fabriek en – aan de hand van DNA-analyse – hoelang al. Met als bedoeling dat bedrijven dat op termijn zelf kunnen onderzoeken.
Tekst: Hannes Dedeurwaerder
Onderzoek toont aan hoe nanopore sequencing bedrijven in staat stelt zélf pathogenen op te sporen en hun voedselveiligheid te verbeteren.”
Listeria monocytogenes is een gevaarlijke bacterie die vooral risicogroepen – zoals zwangere vrouwen en ouderen – ernstig kan ziek maken. Zonder tijdige terugroepactie kunnen besmette voedingsproducten op de markt komen en leiden tot listeriose, met klachten die variëren van milde griep tot levensbedreigende complicaties als hersenvliesontsteking.
Om dit te voorkomen en op tijd Listeria monocytogenes te detecteren, gebruiken bedrijven omgevingsmonitoring: een proces waarbij regelmatig monsters worden genomen van oppervlakken, apparatuur en lucht in de productieomgeving. Dit stelt hen in staat besmettingen vroeg op te sporen en te voorkomen dat besmette producten de consument bereiken. Zo wordt de kans op terugroepacties verminderd en de voedselveiligheid versterkt.
Het doctoraatsonderzoek van Tessa Tuytschaever, verbonden aan VEG-i-TEC (UGent), een living lab toegespitst op innovatieve technologieën voor de aardappel- en groentenverwerkingsindustrie, kadert hierin. Concreet wilde ze te weten komen hoe en waar Listeria monocytogenes de fabriek binnenkwam en of daarbij sprake was van dezelfde stam. Gewapend met wattenstaafjes – van dezelfde producent van de beruchte coronawissers – trok ze naar een voedingverwerkend bedrijf om daar letterlijk over alle mogelijke oppervlakken te wrijven: transportbanden, vloeren, schoenen van medewerkers,… Zo kon ze in kaart brengen waar Listeria monocytogenes allemaal te vinden was. Wat bleek? Dat de grote gevarenzone de transportband naar de vriestunnel bleek en dat de verspreiding vooral via de schoenen van het personeel gebeurt.
Of het daarbij om één en dezelfde stam ging, kon Tessa zelf niet nagaan: daar heeft VEG-i-TEC de nodige onderzoeksinstrumenten niet voor. Bijgevolg riep ze de hulp in van het bio-informatica kenniscentrum van Howest, gespecialiseerd in onder meer whole genome sequencing (WGS) en de daarbij horende dataverwerking. Want alleen via DNA-onderzoek kon ze te weten komen of het om dezelfde stam gaat. Dat bleek ook het geval: die ene stam verbleef al minstens drie jaar in die fabriek – misschien zelfs al langer, maar daarvoor gingen de stalen niet ver genoeg terug.
Listeria proactief bestrijden is niet alleen cruciaal voor consumenten-bescherming, maar ook het vertrouwen in de voedingsindustrie.”
Praktijkgerichte oplossingen
“We wilden met ons praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek (PWO) tot meteen toepasbare oplossingen komen voor de detectie en identificatie van pathogenen, waaronder binnen voedselveiligheid”, aldus Paco Hulpiau, onderzoekscoördinator van de cluster Life Sciences gelinkt aan de opleidingen bio-informatica en biomedische laboratoriumtechnologie aan Howest.
“Het gebruik van nanopore sequencing in voedselveiligheid is een mooie toepassing hiervan. Enerzijds kun je de aanwezigheid van listeria in kaart brengen, zoals Tessa deed met haar onderzoek, en anderzijds kun je dankzij whole genome sequencing ook de persistentie van die stam bepalen. Op die manier kunnen bedrijven een historiek opbouwen, besmettingen gericht opvolgen en kordaat aanpakken, met als resultaat meer consumentenvertrouwen in product én bedrijf.”
Met het onderzoek willen beide partners ook de bewustmaking vergroten rond het belang van voedselmonitoring en de beschikbaarheid van de technologie om dit als bedrijf zelf te doen – ook omdat Europa steeds strengere eisen oplegt rond voedselveiligheid. De sequencing technologie wordt vandaag vooral gebruikt in ziekenhuizen, maar er wordt nu ook meer naar gezocht in voedingsbedrijven: naast zuivel ook binnen productie met plantaardige producten: niet dat de bacterie er vandaag méér in voorkomt, het is gewoon aangetoond dat de bacterie zich ook daar thuis voelt.
In mensentaal
De uitdaging is echter dat er nog heel wat terughoudendheid heerst in de voedingssector: omdat bedrijven het zien als een verregaande identificatie en té intieme blik in de interne keuken. “Daarom is ons praktijkgericht onderzoek zo belangrijk”, duidt Tessa Tuytschaever.
“Het toont aan hoe nuttig en relevant de technologie is voor omgevingsmonitoring. Bovendien kunnen bedrijven er gemakkelijk zelf mee aan de slag. Die boodschap en onze onderzoeksresultaten willen we daarom verspreiden via heldere, praktijk- en toepassingsgerichte wetenschapscommunicatie, in mensentaal.
Getriggerd door dit onderzoek?
Voel jij je geïnspireerd door dit spraakmakende artikel? Wil jij of jouw organisatie een stap zetten in een innovatieproces waarbij je ondersteuning kan gebruiken? Neem dan vandaag nog contact op met een Vlaamse hogeschool via bet Blikopener . Wij volgen zo spoedig mogelijk op en zetten het één en ander in beweging. Doen!
Meer weten?
Kennis delen
Onderzoekers die ook les geven, praten met hun studenten meteen over hun ervaringen. Dat is een grote meerwaarde. Uit onderzoek halen de verschillende partijen voordeel: de bedrijven die op de eerste lijn staan tijdens het onderzoek, de hele sector, de studenten die de informatie uit eerste hand krijgen en de studenten die in latere jaren volgen en de cases in hun curriculum krijgen.
Nog spraakmakers?
Smaakt dit interview naar meer? Is je honger naar kennis niet te stillen? Wil je weten hoe andere onderzoekers en bedrijven hebben samengewerkt om innovatieve ideeën om te zetten naar impactvolle projecten?
IMPACT Voedsel & Water
Met deze uitgave willen de Vlaamse hogescholen graag een aantal projecten in de kijker zetten. Zo kom je het wat en hoe te weten, en ontdek je de impact van ons innoverend hoger onderwijs. Het is de bedoeling jou als lezer, te inspireren en te laten nadenken over hoe een hogeschool jouw organisatie of onderneming kan helpen om de volgende stap te nemen in jouw innovatieproces.
