Maak musea toegankelijk voor mensen met cognitieve uitdagingen
Zijn onze Belgische musea toegankelijk voor mensen met een verstandelijke beperking of een mentale kwetsbaarheid? Helaas nog veel te weinig, ondervond onderzoeker Marco Scholtz van Thomas More. Samen met academische partners in Estland en Letland zette hij het Erasmus+ Mindtour-project op om daar wat aan te doen. Het Museum Dr. Guislain in Gent was partner van het eerste uur en paste op basis van het project haar website en ‘customer journey’ succesvol aan.
De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 15% van de wereldbevolking, ongeveer 1 miljard mensen, een vorm van beperking heeft (World Disability Report). Mentale beperkingen vormen 13% van de mondiale ziektelast, en dat cijfer zal stijgen naar bijna 15% tegen 2030 (WHO 2009).
“Veel mensen met cognitieve uitdagingen hebben geen gelijke toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, werkgelegenheid en cultuur, en ontoegankelijke omgevingen creëren beperkingen naar participatie en inclusie”, licht onderzoeker Marco Scholtz van Thomas More toe. “Nochtans staat in artikel 30 van het UN-charter over de mensenrechten dat het een menselijk recht is dat mensen met cognitieve uitdagingen kunnen deelnemen aan culturele activiteiten.”
Thomas More – en meer bepaald de expertisecentra ‘Duurzaam Ondernemen en Digitale Innovatie’, ‘Zorg en welzijn’ en ‘Ontwerp en technologie’ – sloegen de handen in elkaar met partneruniversiteiten in Estland en Letland om het Erasmus+ Mindtour-project - “Mindful tourism services for mentally disordered people” - op te zetten. “We wilden meer te weten komen over de specifieke behoeften en gedragingen van mensen met cognitieve uitdagingen”, aldus Marco, “maar we wilden eveneens de huidige toegankelijkheid in musea beoordelen, obstakels identificeren, onze kennis over cognitieve uitdagingen vergroten én prototypes ontwikkelen en implementeren voor een meer inclusieve museumervaring.”
Situatiescan en toolkits
“Het Mindtour-project leverde een aantal belangrijke ‘outputs’ op: Elke partner in elk land deed een situatiescan om de huidige staat van de lokale toeristische industrie en de lopende inspanningen om inclusiever te worden, in kaart te brengen.” steekt Marco van wal. “We checkten eveneens de huidige richtlijnen van de verschillende overheden en stelden daar overal nog belangrijke lacunes vast. Daarnaast ontwikkelen en testen we met onze Space & Service Design-studenten prototypes van toolkits die musea kunnen gebruiken om inclusiever te worden. Zo kwam één studentengroep met een ‘Museum Toolkit’ af die ze voorafgaand aan het museumbezoek uitstuurden naar de doelgroep, zodat die zich goed kon voorbereiden op het bezoek, met foto’s van het personeel, een grondplan, een voucher voor een drankje, een aftelkalender, enzovoort. We stelden vast dat een deel van de doelgroep op die manier al veel relaxter was bij aankomst.”
Er is veel interesse van andere musea om te zien hoe wij die inclusiviteit met de hulp van de Thomas More-studenten en -onderzoekers hebben aangepakt.”
Het opstellen van een ‘customer journey’ leerde Thomas More bovendien dat elke beperking zijn eigen uitdagingen had: “Sommige beperkingen zijn gebaat bij rustigere ruimtes zonder veel interactie”, aldus Marco, “waarbij het mogelijk is om het geluid, de muziek en het licht aan te passen. Mensen met andere uitdagingen willen net méér interactie met het museumpersoneel: ze willen warm en vriendelijk verwelkomd worden met een persoonlijke begroeting. En een groot deel van de doelgroep was gebaat bij kortere teksten in een groter lettertype, woorden in een andere kleur, … En waarom geen aparte tijdsslots aanbieden voor mensen met een cognitieve uitdaging?”
e-handboek en zelfevaluatietool
Een derde belangrijke ‘outcome’ was een e-handboek dat de toeristische industrie helpt om toegankelijker te worden voor mensen met cognitieve uitdagingen – maar eigenlijk voordelig is voor álle bezoekers aan musea. “We bespreken in het handboek welke uitdagingen er allemaal bestaan en hoe je die tegemoet kan komen door gebruik te maken van onder meer ‘design thinking’”, licht Marco toe.
“Aan het einde van het handboek voegen we duidelijke richtlijnen en praktische tips toe: wat kunnen musea verbeteren, toevoegen, veranderen in hun ruimtes en op hun website om mensen met mentale beperkingen beter tegemoet te komen. En we hopen op de creatie van een ‘learning network’, om ‘best practices’ over de musea heen met elkaar te delen.”
Een laatste realisatie was de ontwikkeling van een zelfevaluatietool – ook aanwezig in het e-handboek – die organisaties kunnen gebruiken om hun huidige niveau van inclusiviteit te bepalen en die als leidraad kan dienen voor het identificeren van verbeteringen.
Hopelijk hebben we bewustzijn en gevoeligheid gecreëerd voor het thema en wordt cultuur in België vanaf nu breed toegankelijk voor mensen met cognitieve uitdagingen.”
Museum Dr. Guislain
Vanaf het begin van het project was het Museum Dr. Guislain een betrokken partner, aangezien het museum de geschiedenis van de psychiatrie als hoofdthema heeft. Studenten van Thomas More mochten onderzoek doen in het museum en op basis van hun bevindingen toolkits ontwikkelen. “Het project was zeer succesvol en heeft veel voor ons betekend”, bevestigt curator Yoon Hee Lamot. “We hadden zelf weinig kennis over het ‘design thinking’ waar de Thomas More-studenten in getraind waren. Ze probeerden niet één bepaald probleem op te lossen, maar bekeken ‘toegankelijkheid’ als iets heel breeds. We waren onder de indruk van de kwaliteit van het werk, de ideeën en de prototypes. Hun ‘Museum Toolkit’ – om mensen goed voor te bereiden op een museumbezoek – en hun ‘minimuseum’ – waarbij je stickers van de kunstwerken van de lopende expo in een papieren museumpje kan kleven – hebben we meteen geïmplementeerd.”
“We gaan de mappen gratis aanbieden aan de verschillende doelgroepen. Er was trouwens veel interesse van andere musea om te zien hoe wij die inclusiviteit aanpakten. We hebben onze case ook gepubliceerd op ICOM Voices, een platform van de vereniging voor musea wereldwijd, waardoor er nu ook internationaal aandacht voor is.”
Bewustzijn en gevoeligheid
Op 6 juni 2024 vond een evenement plaats om de resultaten van het Mindtour-project te promoten onder de vlag van het Belgische EU-voorzitterschap. “Ik ben erg blij dat het project het EU-voorzitterschapslabel gekregen heeft”, aldus Marco, “en dat we de vertegenwoordigers van onze grote Belgische kunststeden onze resultaten hebben kunnen laten zien. Hopelijk hebben we op die manier bewustzijn en gevoeligheid gecreëerd voor het thema en wordt cultuur in België vanaf nu breed toegankelijk voor mensen met cognitieve uitdagingen.”
Meer weten?
Kennis delen
Onderzoekers die ook les geven, praten met hun studenten meteen over hun ervaringen. Dat is een grote meerwaarde. Uit onderzoek halen de verschillende partijen voordeel: de bedrijven die op de eerste lijn staan tijdens het onderzoek, de hele sector, de studenten die de informatie uit eerste hand krijgen en de studenten die in latere jaren volgen en de cases in hun curriculum krijgen.
Nog spraakmakers?
Smaakt dit interview naar meer? Is je honger naar kennis niet te stillen? Wil je weten hoe andere onderzoekers en bedrijven hebben samengewerkt om innovatieve ideeën om te zetten naar impactvolle projecten?
IMPACT Welzijn & Zorg
Met deze uitgave willen de Vlaamse hogescholen graag een aantal projecten in de kijker zetten. Zo kom je het wat en hoe te weten, en ontdek je de impact van ons innoverend hoger onderwijs. Het is de bedoeling jou als lezer, te inspireren en te laten nadenken over hoe een hogeschool jouw organisatie of onderneming kan helpen om de volgende stap te nemen in jouw innovatieproces.
