Spreken over geweld met jonge kinderen
Jaarlijks zijn er meer dan 10.000 kinderen en jongeren betrokken bij vormen van kindermishandeling. Daarom ontwikkelden onderzoekers Dorien Wuyts en Anneleen Roelandts van UCLL de Babo-toolkit, een methodiek om met jonge kinderen van kleuter- en lagere schoolleeftijd, in gesprek te gaan over het gezin. Zo willen ze kinderen weerbaarder te maken (preventie) én geweld in het gezin bespreekbaar te maken (interventie). Justitie-assistent Sara Van den Abeele van Agentschap Justitie en Handhaving volgde de Babo-workshop en gebruikt de toolkit nu met haar team.
“Met Babo willen we aan de hand van tekeningen, doe-opdrachten, verhalen én een leuke handpop jonge kinderen en hun gezin taal geven om over fijne én moeilijke gezinssituaties en hun emoties daarbij te praten”, vertelt orthopedagoge en onderzoekster Anneleen Roelandts van het expertisecentrum ‘Resilient people’ van UCLL.
“Babo oefent met jonge kinderen in het kunnen aangeven van grenzen en het opkomen voor zichzelf in het gezin. Bovendien reikt Babo concrete handvatten aan om zorgwekkende gezinssituaties en intrafamiliaal geweld vroegtijdig te detecteren en te bespreken met kinderen en ouders. Met de aangereikte werkvormen kan je een aanbod op maat uitwerken en integreren in de dagelijkse werking met jonge kinderen.”
25% van de kinderen ziet geweld
Eén op de vier kinderen is getuige van geweld of komt in aanraking met geweld thuis, en dat is veel. “We weten dat er veel ‘handelingsverlegenheid’ is bij hulpverleners en leerkrachten om met jonge kinderen over zo’n beladen thema te spreken”, aldus Anneleen.
“Er werd vaak gepraat ‘over’ de kinderen, maar te weinig ‘met’ de kinderen en er waren ook te weinig geschikte methodieken voorhanden. Babo is dan ontwikkeld vanuit een onderzoeksproject van UCLL over ‘ketengericht en interprofessioneel samenwerken inzake intrafamiliaal geweld’. We hebben de toolkit eerst aan een uitgebreide testfase onderworpen in het kleuter- en het lager onderwijs én in de hulpverlening, en zijn dan met die feedback aan de slag gegaan.”
En wat blijkt? “De handpop in de vorm van een wit knuffelbeertje is erg in trek bij kinderen”, vertelt Anneleen. “De professional kan de handpop zelf hanteren door Babo iets aan het kind te laten vragen, maar vaak gebruikt het kind zélf de handpop om vanuit Babo iets persoonlijks te vertellen. Het is voor jonge kinderen vaak gemakkelijker om in de derde persoon te vertellen. Babo is bewust gender- en cultuurneutraal gemaakt, en heeft ook een dito naam.”
Babo reikt concrete handvatten aan om zorgwekkende gezinssituaties en intrafamiliaal geweld vroegtijdig te detecteren”
Preventief én curatief
In de Babo-box zitten ook tweeënzeventig ‘communicatiekaarten’ in groot en klein formaat, verdeeld over vier thema’s, om al spelenderwijs in de taal van het jonge kind aan de slag te gaan. “De vier thema’s zijn: 1) het gezin verkennen, 2) regels, behoeften en afstemming in het gezin verkennen, 3) omgaan met moeilijke momenten en opkomen voor jezelf en 4) geweld in het gezin bespreken”, weet Anneleen.
“Per thema vind je in de handleiding bovendien een aantal concrete werkvormen. De box kan preventief of curatief ingezet worden. Het belangrijkste is dat de stem van het jonge kind wordt gehoord, en dat gedachten en gevoelens kunnen blootgelegd worden. Want geweld heeft een enorme impact op het kind en diens functioneren, ook wanneer het kind ‘slechts’ getuige is.”
Concreet hulpmiddel
Ondertussen gingen al heel wat hulpverleners en onderwijsprofessionals met de Babo-box aan de slag. Een van de organisaties die Babo gebruikt, is het Agentschap Justitie en Handhaving. Justitie-assistent Sara Van den Abeele getuigt: “Onze ervaringen met de Babo-box zijn zeker positief. We hebben er eentje besteld met ons team, en andere collega’s die de box aan het uitproberen zijn, zijn eveneens enthousiast. Voor ons zijn voornamelijk de verkennende kaarten heel inzetbaar, maar ook die rond de rituelen in het gezin. Ik merk dat kinderen vlot eigen zaken vertellen aan de hand van de tekeningen die ze zien, en de handpop vinden ze ook heel leuk. Het gebruik van de box vraagt wat kennis en voorbereiding, maar de opleidingsdag heeft ons daar erg goed bij geholpen. We denken erover om de box ook naar ouders toe te gebruiken bij afrondende gesprekken.”
We merken dat kinderen vlot eigen zaken vertellen aan de hand van de tekeningen uit de Babo-box, en de beer vinden ze ook heel leuk.”
Babo over seksueel geweld
“De Babo-box is praktisch opgebouwd met veel concrete werkvormen en tips. Toch is er ook veel vrijheid om er als professional je eigen ding mee te doen,” aldus Anneleen. “Als een organisatie of school toch wat meer achtergrond en voorbeelden nodig heeft, kunnen ze een workshop aanvragen om de Babo-box nog meer in de vingers te krijgen. Een aantal stadsbesturen heeft er al voor gezorgd dat Babo in hun scholen en welzijnsorganisaties geïmplementeerd wordt.
“Er komt begin 2025 trouwens een vervolg op de Babo-box, namelijk een uitbreiding naar seksueel geweld, ook opgebouwd rond vier thema’s en gericht op hulpverlening en onderwijs. Die box komt er met steun van het federale Gelijke Kansenbeleid. Een aantal vertrouwenscentra Kindermishandeling en zorgcentra na seksueel geweld hebben de nieuwe box al uitgetest.”
“De werkvormen richten zich voornamelijk op het verkennen van het eigen lichaamsbeeld en het aangeven van grenzen. We hopen met Babo een veilig houvast te bieden aan het kind, het gezin en de professional om soms moeilijke situaties bespreekbaar te maken.”
Meer weten?
Kennis delen
Onderzoekers die ook les geven, praten met hun studenten meteen over hun ervaringen. Dat is een grote meerwaarde. Uit onderzoek halen de verschillende partijen voordeel: de bedrijven die op de eerste lijn staan tijdens het onderzoek, de hele sector, de studenten die de informatie uit eerste hand krijgen en de studenten die in latere jaren volgen en de cases in hun curriculum krijgen.
Nog spraakmakers?
Smaakt dit interview naar meer? Is je honger naar kennis niet te stillen? Wil je weten hoe andere onderzoekers en bedrijven hebben samengewerkt om innovatieve ideeën om te zetten naar impactvolle projecten?
IMPACT Welzijn & Zorg
Met deze uitgave willen de Vlaamse hogescholen graag een aantal projecten in de kijker zetten. Zo kom je het wat en hoe te weten, en ontdek je de impact van ons innoverend hoger onderwijs. Het is de bedoeling jou als lezer, te inspireren en te laten nadenken over hoe een hogeschool jouw organisatie of onderneming kan helpen om de volgende stap te nemen in jouw innovatieproces.
