‘Waaiers’ in het hoger onderwijs?
Een nieuwe kijk op ons Vlaams denkpatroon
Het wielerseizoen is terug van start gegaan en dat brengt weer smakelijke Vlaamse wielertermen met zich mee: surplacen, chasse-patate, afpieren, skarten, eruit bonjouren,… En ken jij de ‘waaiers’ al? Als wielerliefhebber kan ik hier wel iets over vertellen maar laatst kwam die term plots naar boven bij het hoger onderwijs.
In Nederland pleitte minister van Onderwijs Dijkgraaf in een open brief voor het omdenken van de ‘ladder’ naar de ‘waaier’. Studiekeuzebegeleiders maar ook ouders, leerkrachten en de maatschappij in zijn geheel zouden jongeren moeten stimuleren te kiezen waar hun passie ligt met een gelijke waardering van alle studierichtingen en opleidingen: de waaier. Een heel mooi idee en een pleidooi dat ik mee wil onderschrijven, maar waar we nog een hele weg in af te leggen hebben, ook in Vlaanderen.
Een ‘waaier’ vereist in de eerste plaats dat we stoppen met het denken in niveaus. Goede resultaten in het secundair? Dan is ’hoog’ mikken de boodschap, los van de passie of droom van die student. Een leerling in het secundair, met uitstekende rapporten, die leraar, verpleegkundige of technicus wil worden? De omgeving kijkt er vreemd naar en doet die leerling twijfelen. Zo zijn er tal van voorbeelden van studenten die dan zogezegd ‘afzakken’ naar de hogeschool: de ‘waterval’ zoals dat heet. Hogescholen pleiten dan weer voor ‘zalmen’: klim omhoog op de ‘ladder’, haal eerst je diploma aan de hogeschool en schakel dan hoger. Het denken in ‘hoog-laag’ moeten we durven overboord gooien.
Wat me vaak stoort zijn de verkeerde ideeën over studeren aan een hogeschool. Wist je dat Vlaamse hogescholen meer studenten tellen dan Vlaamse universiteiten? 144.000 hogeschoolstudenten versus 135.000 uniefstudenten. En de universiteiten storen zich vaak aan het vooroordeel dat een masteropleiding enkel theorie is en geen praktijk. Sterker nog: vaak zijn het de hogescholen en universiteiten zelf die deze vooroordelen versterken, uit onwetendheid, gewoonte, of omwille van werving?
Nog een vooroordeel: een professionele bachelor leidt op tot een beroep, een master tot een veel bredere vorming. Niet dus. Zowat alle professionele bachelors leiden op tot sterke professionals, met duidelijke praktische vaardigheden, maar ook met sterke soft skills, die initiatief nemen, persoonlijkheid hebben en ondernemend zijn. De Vlaamse hogescholen nemen de verantwoordelijkheid om hun onderwijs vorm te geven en hun studenten op te leiden voor een toekomst in deze samenleving in volle evolutie. Hiervoor zullen ze nog meer dan vandaag hun studenten tijdens hun opleiding verbinden met het werkveld en met de dynamische sociale, economische, culturele en maatschappelijke omgeving. Deze co-creatie van het onderwijs en het praktijkonderzoek met maatschappelijke actoren geeft hogescholen een unieke en sterke positie in het hoger onderwijs en de samenleving.
De economie en arbeidsmarkt denken en werken al helemaal anders. Hun vertrekpunt is immers competenties, attitudes, communicatievaardigheden, …. Natuurlijk telt het diploma, maar steeds meer denkt men in een ‘waaier’ van competenties en steeds minder in het één of het ander. Tegenwoordig is het zoeken naar een hogeschool-opleiding die niet op de lijst staat van “knelpuntberoep”. Hogeschool-afgestudeerden hebben zo werk: zoals sociaal werker, verpleegkundige, leraar, vertegenwoordiger, ICT-expert, ... Dat zien we ook in de algemene cijfers van de VDAB: in 2022 ontving de VDAB 148.551 vacatures waarvan 70% ervan voor afgestudeerden van hogescholen. Eind vorig jaar bleven 23.591 vacatures voor professionele bachelors en graduaten nog open staan.
Elke student op de juiste plaats, vanaf dag één, dat zou het gezamenlijke doel moeten zijn. Om tot het mooie idee te komen van de waaiergedachte moeten we ook kritisch durven kijken naar het hele oriënteringstraject en informatieproces voor leerlingen en studiekiezers. Al te vaak stappen hogescholen en universiteiten in de valkuil van de eigen waarheid (niet in het minst onder de druk van financiering) en vergeten ze waar het om draait: onze maatschappelijke opdracht om iedere student onmiddellijk op de juiste plaats te krijgen.
En ja, stoppen met ‘niveau-denken’ betekent ook daar naar handelen als het over investeringen en middelen gaat. Dat is misschien een kwantumsprong in het omdenken maar de realiteit is er. Als we onze economie, de arbeidsmarkt en het welzijn van jongeren willen verhogen, dan is het nu tijd voor actie. Investeer meer en sterker in hogescholen en bekijk ons niet langer als waterdragers of knechten in het peloton maar als essentiële schakels in de wielerploeg. Want om een goede waaier te vormen, is iedere schakel van even groot belang. Dat zal elke wielrenner jou met plezier uitleggen.
Gerelateerde artikels
Grote maatschappelijke uitdagingen pak je aan met een doorgedreven academisering in het hoger onderwijs.
Doorgedreven academisering is een soort van klasse-denken met kwalijke repercussies. Zoals het waterval-effect: de hogescholen als vangnet voor gebuisde universiteitsstudenten, met als gevolg onnodige frustraties en een ongepaste onderwaardering van professionele opleidingen.
Maritieme opleidingen: uitblinken, verbinding met het werkveld en wereldwijde impact.
Net als de School of Arts, bevindt de Antwerp Maritime Academy, zich enigszins aan de zijlijn van de grotere professionele bacheloropleidingen en biedt ze academische masters aan. Maar het belangrijkste is dat ze perfect gepositioneerd zijn op het kruispunt van professionalisme, industrie-connecties en globalisering.
Aantal inschrijvingen hogeschoolstudenten zit in de lift
De Vlaamse hogescholen zien 148.349 studenten in hun opleidingen: een stijging van meer dan 3,5% tegenover vorig academiejaar. Het gaat om een toename van 2,45% in de professionele bacheloropleidingen naar 116.661 studenten en een toename van 11% in de graduaatsopleidingen naar 22.569 studenten.